De reis van De Leystromen

De vertreksituatie

In mei 2015 werd er, vanuit Aedes, een oproep gedaan om mee te doen aan de challenge voor de pilot Corporatieraad. Redenen: Invloed van buiten naar binnen halen:Het vertrouwen terugwinnen vanuit de maatschappij, dat door een aantal excessen bij corporaties aanzienlijk was gedaald. En toen gingen we op reis met vier andere corporaties, begeleid door Aedes, Atrivé en Gert van Dijk van Nyenrode Business Universiteit. Tijdens de route moesten we soms de koers verleggen of laveren. Ultieme doel Voor Leystromen is het ultieme doel is om de legitimatie van de organisatie buiten de corporatie neer te leggen. Hiermee wordt de zogenoemde derde macht bedoeld. Liever spreken we van de derde kracht. Het is nog niet duidelijk of de Corporatieraad deze rol alleen gaat vervullen of in combinatie met huurdersorganisaties en stakeholders, waaronder gemeentes. Afgeleid doel Als bestuur van Leystromen willen wij gevoed worden met (toekomstige) ontwikkelingen vanuit de diverse geledingen vanuit de maatschappij;

• Hoe ontwikkelt zich onze doelgroep?
• Houden wij ons met de juiste dingen bezig?
• Wat zijn de wensen op het gebied van zorg, langer zelfstandig thuis wonen?
• Wat zijn de mogelijkheden op het gebied van toekomstige woningbouw?

De reisvoorbereidingen

• Helder formuleren van de doelstellingen.
• Route bepalen.
• Gebruik maken en uitbreiden van het netwerk.
• Goed en makkelijk uit te leggen verhaal maken: Why? - What? - How?

Via het netwerk hebben we een oproep met profielbeschrijving uitgedaan. Hierop is weinig responsegekomen. Wij hebben twee A-4tjes gemaakt over de doelstelling. De begrippen ‘nieuw’, ‘ontdekken’ en‘experimenteren’ wekte de interesse van vele mensen.  

Selectie teamleden

Het netwerk is gebruikt om namen voor potentiële corporatieraadleden aan te dragen. Dit netwerk bestaat uit: maatschappelijke - en zorgpartners, huurdersorganisaties, gemeentes, eigen medewerkers.Individuele gesprekken gevoerd met mogelijke kandidaten. Binnen Leystromen hebben we gekozen om alle gesprekken door één persoon uit te laten uit voeren.Belangrijke voorwaarde voor een goede Corporatieraad:

• Goede afspiegeling van de maatschappij.
• Goede vertegenwoordiging vanuit het werkgebied.
• Mensen selecteren die een goede ervaring hebben.

Successen

• Gebruiken van het netwerk.
• Via kandidaten worden weer nieuwe kandidaten genoemd.

Obstakels

• Het bij elkaar brengen van een goed team kost veel tijd.
• Zoeken naar een goede voorzitter.
• De juiste mix, het juiste DNA (afkomst, ervaring, voeling met de maatschappij).
• Onduidelijkheid over vergoedingen voor voorzitter en leden (= nu opgelost).
• Beschikbaarheid van de leden.
• Er is (te) weinig voeling vanuit de eigen organisatie.
• Lastig om de jongerenvertegenwoordiging te enthousiasmeren.

Een goed team

Om een goede challenge neer te zetten is een goed team (Corporatieraad) een must. Om goed op reis te gaan en de route te verkennen zijn er teamleden nodig met voldoende ervaring.Zijn we op de plaats van bestemming? Nee, we zijn er nog niet. We kunnen nog een aantal teamleden toevoegen die op dit moment ondervertegenwoordigd zijn. Zelfsturend team We faciliteren de Corporatieraad alleen met het maken van het verslag, het verzorgen en beschikbaar stellen van vergaderruimte. Goede groepssamenstelling, gemêleerd qua samenstelling, leeftijd, achtergrond. Kritische succesfactoren Goede groepssamenstelling, gemêleerd qua samenstelling, leeftijd, achtergrond.De eerste etappe Tijdens de eerste etappe is ervoor gekozen om lang stil te staan bij de kennismaking van het team. Met speeddating als werkvorm was er direct openheid en kwamen mooie verhalen en ervaringen los. 

Randvoorwaarden:

• Zorg voor een goede ontvangst met hapje en drankje. Hierdoor ontstaat een ongedwongen sfeer.
• Zorg voor een goede ruimte.
• Straal enthousiasme uit.

Eerste vangst:

• Openheid.
• Oelen van persoonlijke ervaringen en situaties.

De thuiskomst ‘dat is nu echt thuiskomen’

• Goed gevoel – wow feeling.
• Warmte binnen de groep.
• Mensen die er de eerste keer er niet bij waren, vonden dat er jammer. Ze hebben daadwerkelijk ook iets gemist.

Reflectie en herinneringen

Wij zijn op weg, maar zijn er nog niet. Topervaringen Mensen die elkaar niet kennen, zijn erg openhartig naar elkaar.Er wordt veel input geleverd. Kritische puntjes Soms toch een beetje preken voor eigen parochie.Wel wat schuring tussen de leden / haantjesgedrag / debat. Wat had ik beter willen doen? Goede planning.Sneller selectieproces. Tips

• Maak het niet te ingewikkeld.
• Maak een goede mix.
• Goed gastheerschap.
• Samen eten verbroedert.

Overig

• Na elke bijeenkomst wordt reflectie vanuit de organisatie op prijs gesteld.
• Eén persoon is eruit gestapt.
• De Corporatieraad heeft zelf een agendacommissie ingesteld.

Gevaar

Huurdersverenigingen en bewonerscommissies hebben hun langste tijd gehad.De afgelopen jaren is de roep om meer zeggenschap van huurders over het beleid en keuzes van de woningcorporaties sterker geworden. Woningcorporaties, ooit begonnen om de woon- en leefomstandigheden van de arbeidersklasse in de steden te verbeteren, hebben in het verleden hun taak en rol in de maatschappij steeds verder uitgebreid. Ze bouwen en verhuren niet alleen sociale en middel dure huurwoningen, maar zijn vaak ook actief op het gebied van leefbaarheid, welzijn en sociale dilemma's in de samenleving, vernieuwen hun woningbezit. Zij voorzien in gebouwen met een maatschappelijke functie en zien de problemen van verschillende bevolkingsgroepen "achter de voordeur".
Volgens sommige mensen is de sector enigszins doorgeslagen in haar taakopvatting. Recente misstanden zijn in de pers breed uitgemeten en hebben de sector in een ander daglicht gezet. Minister Blok heeft het voortouw genomen om ook wettelijk vast te leggen dat woningcorporaties enerzijds na moeten denken over de kern van hun bestaan en anderzijds dat de huurders en stakeholders inderdaad meer invloed en betrokkenheid krijgt bij de woningcorporatie.Een van de vormen om betrokkenheid en invloed van stakeholders te vergroten zou de Corporatieraad kunnen zijn. Onder leiding van Aedes (branchevereniging van woningcorporaties) en Nyenrode Business Universiteit is een experiment gestart om het nut van zo'n Corporatieraad te ervaren. Er zijn vijf woningcorporaties die mee doen met dit experiment, dat tot eind 2016 duurt. Woningcorporatie Leystromen is daar één van. 

Doel Corporatieraad

De Corporatieraad is het maatschappelijk geweten van de woningcorporatie. De Corporatieraad heeft tot taak kritisch te bezien welke maatschappelijke opdracht Leystromen zou moeten vervullen, al dan niet met partners in het maatschappelijk netwerk.De Corporatieraad moet in elk geval:

• de verbinding van stakeholders verbeteren;
• de invloed van huurders en burgers vergroten;
• de betrokkenheid van huurders en burgers vergroten.

De Corporatieraad functioneert parallel aan de Raad van Toezicht (RvT) maar heeft een andere rol. Verschil is in elk geval dat de RvT verantwoordelijk is voor het (financiële) toezicht op de woningcorporatie. Ook is zij de werkgever van de directeur-bestuurder en geeft ze gevraagd en ongevraagd adviezen aan het bestuur.De Corporatieraad daarentegen gaat niet over de bedrijfsvoering. Ze heeft echter wel een belangrijke rol in het agenderen van maatschappelijke kwesties. Ze kan hierover adviezen vragen en adviezen geven. De Corporatieraad heeft een toetsende rol ten aanzien van de maatschappelijke opdracht van Leystromen. Waar moet de corporatie energie, geld, menskracht en organisatiekracht in steken, en waarin niet? 

De leden van de Corporatieraad

• Staan midden in de samenleving.
• Zijn woordvoerders die gevoelens, ervaringen en verwachtingen van stakeholders voor het voetlicht weten te brengen, zonder last of ruggenspraak en op persoonlijke titel. Dus: objectief.
• Hebben samenlevingssensitiviteit, gebaseerd op de eigen ervaring met stakeholders en hun vraagstukken.
• Praten vanuit een inhoudelijke achtergrond of ervaring.
• Zijn geen professionele vertegenwoordigers die e.e.a. vertalen in beleidsvoorstellen.
• Zijn geen bestuurtijgers.
• Vertellen zonder verdraaiingen de rauwe werkelijkheid van bepaalde groepen.
• Vermijden geen pijnlijke onderwerpen.
• Vertegenwoordigen een gevarieerde samenleving.
• Zijn geen belangenbehartiger.
• Komen uit verschillende hoeken, bijvoorbeeld: politie, gemeente, welzijn, huurder, wijkraad, onderwijs, zorg, cultuur, makelaardij, kringloopwinkel.
• Zijn maatschappelijk betrokken.
• Beschikken over een ruim netwerk.
• Kunnen objectief zijn, over hun eigen schaduw heen stappen (onze inschatting).

Gevraagde competenties

• Lokale verankering; heeft een regionaal netwerk.
• Kwesties en dilemma's goed kunnen verwoorden.
• Authentiek en vertrouwenwekkend.
• In eerste instantie niet zo genuanceerd.
• Boven eigen belang kunnen uitstijgen (de kracht van de hele Corporatieraad kunnen benutten).
• Werkt aan wederzijds respect en is samenwerkingsgericht.
• Zes tot acht keer per jaar bereid zijn een bijeenkomst bij te wonen (in onderling overleg in te vullen).

De voorzitter

• Is onafhankelijk.
• Organiseert het goed functioneren van de raad, het debat, de rolvastheid.
• Is procesbegeleider.
• Stimuleert deelnemers om ideeën en ervaringen in te brengen.
• Zorgt ervoor dat de ingebrachte individuele ervaringen niet verdampen in brede maatschappelijke vraagstukken maar juist uitnodigen tot maatwerkoplossingen.
• Zorgt voor het goed functioneren van bijeenkomsten (locatie, agenda, verslag, stukken, besluiten, passende werkmethodes voor brainstorms, etc.). Hierin kan Leystromen faciliteren.
• Komt uit de regio.
• Leidt bijeenkomsten op een gezaghebbende en inspirerende manier.
• Stelt de juiste vragen.
• Zorgt dat verschillende perspectieven op tafel komen.

Rol/taak van de Corporatieraad

• Probleem waarnemend.
• Zo nodig agenda zettend.
• Kwesties die onvoldoende worden opgepakt (o.b.v. eigen waarnemingen of van de achterban).
• Haalplicht richting het netwerk van stakeholders.
• Brengplicht richting de bestuurder.
• Spreken namens stakeholders (hoeveel waarnemingen/ hoeveel gesprekken?).
• Oefenen invloed uit, zitten niet op de stoel van de bestuurder.
• Bieden een beeld van perspectieven die aan de orde zijn.
• Circa 15 – 20 personen

Dit verslag is geschreven door Paul Doevendans ten tijde van zijn adviseurschap bij Atrivé.